Μεγάλη ημέρα για την ορθοδοξία και την Καστοριά αφού γιορτάζει ο Άγιος Νικόλαος, ο προστάτης των ναυτικών και των φτωχών.
Ο Άγιος Νικόλαος ο προστάτης άγιος των Ναυτικών, του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Κατά την παράδοση, ο Άγιος Νικόλαος υπήρξε προστάτης των φτωχών, ενώ έδινε και δώρα σε παιδιά και απόρους στα κρυφά, χωρίς να αποκαλύπτει την ταυτότητά του, γι’ αυτό στη Δύση η γιορτή του Αγίου Νικολάου, που λέγεται Santa Claus (σύντμηση του Santa Nicolaus), συνδέεται με τα Χριστούγεννα και με την ανταλλαγή δώρων.
Τον Άγιο Νικόλαο γιορτάζει και η Καστοριά, τον προστάτη της, πριν την απελευθέρωση της πόλεως από τον τουρκικό ζυγό την ημέρα του πολιούχου και ελευθερωτή Αγίου Μηνά, κάτι που το μαρτυρεί πολύ έντονα η παρουσία δεκάδων θαυματουργών ιερών εικόνων σε ολόκληρη την μητροπολιτική περιφέρεια Καστοριάς και Ενοριακών Ναών, δύο Ιερών Μονών,( Μονή Αγίου Νικολάου Τσιριλόβου ) μα πολύ περισσότερο οι 13 βυζαντινές και μεταβυζαντινές Εκκλησίες στην πόλη της Καστοριάς, αφιερωμένες στο όνομά του :
Άγιος Νικόλαος του Κασνίτζη – β’ μισό 12ου αιώνος
Άγιος Νικόλαος του Καραβιδά – 16ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος του Καρύδη – 11ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος του Δραγωτά – 14ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος Πετρίτης – 14ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος του Μαγαλιού – 16ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος του Μοναχής Ευπραξίας – 15ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος & Άγιος Χαράλαμπος οδού Βαλαλά – 16ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος & Άγιος Ελευθέριος Άρχοντος Θωμανού – τέλη 16ου αιώνος
Άγιος Νικόλαος της Αρχόντισσας Θεολογίνας – 15ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος του Κυρίτση – 14ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος του Τζώτζα – 14ος αιώνας
Άγιος Νικόλαος των Ψαράδων – 14ος αιώνας
.
Ο Ελβετός βυζαντινολόγος Ανρί Γκρεγκουάρ ( Henri Gregooire ) έχει πει: Αν ποτέ η βυζαντινή παράδοση χαθεί, η πόλη της Καστοριάς είναι αρκετή για να γίνει ανάκτησή της.
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΚΑΙ ΚΟΝΤΑΚΙΟ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ (ΜΕ ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ)
Απολυτίκιον. Ήχος δ’.Κανόνα πίστεως, και εικόνα πραότητος, εγκρατείας διδάσκαλον, ανέδειξε σε τη ποίμνη σου, η των πραγμάτων αλήθεια δια τούτο εκτήσω τη ταπεινώσει τα υψηλά, τη πτωχεία τα πλούσια. Πάτερ Ιεράρχα Νικόλαε, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Ερμηνεία. Ο Άγιος Νικόλαος στ’ αλήθεια ήταν άνθρωπος πίστεως, πραότητος, εγκρατέστατος και ηθικώτατος. [Ως τέτοιο] τον ανέδειξαν τα πράγματα και η συμπεριφορά στο ποίμνιό του. Τοιουτοτρόπως απέκτησε με την ταπείνωσίν του τα υψηλά, με την θεληματική του φτώχεια τα πλούσια.Τον παρακαλούμε, λοιπόν, και ημείς τον πατέρα μας αυτόν τον Άγιον Ιεράρχην Νικόλαον να παρακαλά τον Χριστόν να σωθούν οι ψυχές μας.
Κοντάκιον. Ήχος γ΄. «Η Παρθένος σήμερον».Εν τοις Μύροις, Άγιε, Ιερουργός ανεδείχθης, του Χριστού γαρ Όσιε, το Ευαγγέλιον πληρώσας, έθηκας την ψυχήν σου υπέρ λαού σου, έσωσας τους αθώους εκ του θανάτου· δια τούτο ηγιάσθης, ως μέγας μύστης, Θεού της χάριτος.
Απόδοση. Στα Μύρα, άγιε, αναδείχθηκες ιερουργός του Θεού, αφού με τη ζωή σου ακολούθησες πλήρως και τελείως το ευαγγέλιο του Χριστού. Δεν υπολόγισες την ζωή σου και την έδωσες, για να σωθεί ο λαός σου. Έσωσες τους αθώους από τον θάνατο. Γι’ αυτό και αναδείχθηκες άγιος, ως μέγας και άξιος των μυστηρίων της θείας χάριτος.
.
