Στις 15 Ιουλίου 1964, πραγματοποιήθηκε στρατιωτικό πραξικόπημα στην Κύπρο που υποκίνησε η χούντα στην Αθήνα, δίνοντας στην Τουρκία το πρόσχημα να εισβάλει πέντε ημέρες αργότερα.
Οι συνωμότες ανέτρεψαν τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και εγκατέστησαν μια κυβέρνηση «μαριονέτα» υπό τον δημοσιογράφο Νίκο Σαμψών.
Μέχρι το πρωί της 16ης Ιουλίου, όλη η Κύπρος ήταν υπό τον έλεγχο του πραξικοπήματος. Το τίμημα του πραξικοπήματος ήταν βαρύ. Ο αριθμός των νεκρών της αδελφικής σύγκρουσης έφτασε τους 450.
Αφού έμεινε στην ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ στην Πάφο, ο Μακάριος επιβιβάστηκε σε βρετανικό στρατιωτικό αεροπλάνο και μέσω της Μάλτας έφτασε στο Λονδίνο, όπου συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό της Βρετανίας Χάρολντ Γουίλσον και τον υπουργό Εξωτερικών Τζέιμς Κάλαχαν.
Η Βρετανία διατήρησε μια προσεκτική στάση απέναντι στο Κυπριακό πραξικόπημα και συνέστησε «συγκράτηση». Οι Ηνωμένες Πολιτείες ζήτησαν υποστήριξη για την ανεξαρτησία της Κύπρου και κάλεσαν όλα τα κράτη να κάνουν το ίδιο, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ απέρριψε πρόταση για στήριξη της αποσταθεροποιημένης κυβέρνησης Μακάριου.
Στην Αθήνα, ο υπουργός Εξωτερικών Κωνσταντίνος Κυπρέος δήλωσε, μεταξύ άλλων, ότι «οι πρόσφατες εξελίξεις στην Κύπρο είναι θέμα ανεξάρτητου κράτους και μέλους των Ηνωμένων Εθνών».
Την ημέρα του κυπριακού πραξικοπήματος, η Άγκυρα έθεσε σε εγρήγορση τις στρατιωτικές δυνάμεις επειδή λέγεται ότι η συνταγματική τάξη στο νησί είχε ανατραπεί. Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας συνεδρίασε στην Άγκυρα με την ευκαιρία της Κυπριακής κατάστασης.
Ο στρατός διαβεβαίωσε τον Πρωθυπουργό Μπουλέντ Έσεβιτ ότι θα είναι έτοιμοι για παρέμβαση στην Κύπρο εντός πέντε ημερών. Πράγματι, στις 20 Ιουλίου 1974 τα τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν στο βόρειο τμήμα του νησιού.
Πέντε ημέρες αργότερα, ο τουρκικός στρατός εισέβαλε στην Κύπρο και οι δυνάμεις κατοχής τους παραμένουν στο βόρειο τμήμα του νησιού μέχρι σήμερα.
