10 ερωτήσεις και 10 απαντήσεις για τους Τσάμηδες και την Τσαμουριά!
Του Βασιλείου Ζιώζια . Προέδρου ΠΑ.ΣΥ.Β.Α /Ν.Τρικάλων .
Ένα ζήτημα το οποίο δημιουργεί αρνητικό κλίμα στις Ελληνοαλβανικές σχέσεις και προκαλεί την ανησυχία πολλών Ελλήνων, ιδίως στις περιοχές που συνορεύουν με την Αλβανία, δηλαδή στους Νομούς της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου.
Όπως αναφέρει ο Κων/νος Χολέβας πολιτικός επιστήμων , για να δώσουμε μια σύντομη εικόνα του θέματος κατά τρόπο κατανοητό, παρουσιάζουμε δέκα ερωτήσεις με τις αντίστοιχες απαντήσεις για το θέμα των Τσάμηδων και της Τσαμουριάς…
1) Τι σημαίνει η ονομασία Τσάμης;
Με το όνομα αυτό εννοούμε μία ομάδα Μουσουλμάνων που έζησαν στην Θεσπρωτία από τον 17ο μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνος. Η λέξη αποτελεί παραφθορά του ονόματος Θύαμις, όπως ήταν γνωστός στην αρχαιότητα ο ποταμός Καλαμάς.
2) Πως βρέθηκε στην Θεσπρωτία αυτή η ομάδα;
Οι Τσάμηδες αποτελούν τους απογόνους εξισλαμισθέντων Ορθοδόξων Χριστιανών της Ηπείρου.
Πολλοί απ’ αυτούς εξισλαμίσθηκαν βιαίως μετά την ατυχή εξέγερση του Επισκόπου Τρίκκης Διονυσίου ( του «Σκυλοσόφου») στις αρχές του 17ου αιώνος, ενώ άλλοι προσχώρησαν εκουσίως στο Ισλάμ για να αποκτήσουν αξιώματα (Σπαχήδες) .
Η αλλαγή θρησκεύματος οδήγησε πολύ γρήγορα και στην μεταστροφή της εθνικής συνειδήσεως. Έγιναν Τουρκαλβανοί και φανατικοί διώκτες των Ρωμιών. Τούτο μαρτυρεί ότι η Ορθόδοξη Πίστη αποτελεί ένα ισχυρότατο στοιχείο της εθνικής μας ταυτότητος.
3) Πως παρέμειναν στον ελλαδικό χώρο μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών;
Βάσει της συνθήκης της Λωζάννης του 1923 οι Αλβανόφωνοι Μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας κρίθηκαν ως «ανταλλάξιμοι». Όμως η τότε Κυβέρνηση του Στρατηγού Θεοδώρου Παγκάλου δεν τους έστειλε στην Αλβανία με την ελπίδα ότι η χειρονομία αυτή θα μετρούσε θετικά στις σχέσεις μας με το νεοσύστατο αλβανικό κράτος.
Δυστυχώς από τότε μέχρι σήμερα η εμπράκτως εκδηλούμενη καλή διάθεση της χώρας μας δεν αποδίδει τα αναμενόμενα από αλβανικής πλευράς. Βλέπουμε άλλωστε την αρνητική στάση των Τυράννων έναντι των Βορειοηπειρωτών .
4) Γιατί κατηγορούνται για ανθελληνική δράση;
Κατά την Ιταλική επίθεση εναντίον της χώρας μας τρία από τα δεκατέσσερα συμπράξαντα αλβανικά τάγματα ήσαν στελεχωμένα από Τσάμηδες, που επεδόθησαν σε αδικοπραγίες. Στην διάρκεια της Κατοχής οι Τσάμηδες έγιναν οι καλύτεροι συνεργάτες των Ιταλών και διέπραξαν μύριες όσες βιαιότητες εις βάρος των συγχωριανών τους Ορθοδόξων Ελλήνων.
Με οργανωτή την Αλβανική Εθνική Επιτροπή ( ΞΙΛΙΑ) και αρχηγούς την περιώνυμη οικογένεια Ντίνο Μπέη διέπραξαν λεηλασίες, σφαγές και δολοφονίες και εμπρησμούς κατοικιών. Σύνθημά τους ήταν ότι όλη η Ήπειρος μέχρι και την Πρέβεζα πρέπει να γίνει αλβανική!
Μετά την συνθηκολόγηση των Ιταλών οι Τσάμηδες συνεργάσθηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές και συνέχισαν τα εγκλήματα με αποκορύφωμα την μαζική εκτέλεση 49 προκρίτων της Παραμυθιάς στις 29/9/1943.
Τσάμηδες ως συνεργάτες των Γερμανών παρουσιάζουν όπλα σε Γερμανό Αξιωματικό
5) Πως έφυγαν από την πατρίδα μας;
Οι Τσάμηδες κατεδιώχθησαν από τις ομάδες Εθνικής Αντιστάσεως του Ναπολέοντος Ζέρβα (ΕΔΕΣ) . Αποφασιστικές ήταν οι ελληνικές νίκες στην πρώτη μάχη της Μενίνας ( Νεράιδας) στις 17 και 18/8/1944 και στην δεύτερη μάχη της Μενίνας στις 20 και 21/9/1944.
Πολλοί Γερμανοί και Τσάμηδες κατέφυγαν για να σωθούν στην Αλβανία, τους δε ενόπλους Τσάμηδες ακολούθησαν και οι οικογένειές τους.
6) Υπάρχουν καταδίκες εις βάρος τους;
Βεβαίως. Το 1945 το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Ιωαννίνων κατεδίκασε ερήμην
1930 Τσάμηδες επί συνολικού πληθυσμού 19.000 (Ο ένας στους δέκα ήταν εγκληματίας πολέμου!).
Πολλοί κατεδικάσθησαν στην ποινή του θανάτου, αλλά ευρίσκοντο ήδη ασφαλείς στην Αλβανία, ενώ η αγροτική περιουσία τους απεδόθη βάσει νόμου στους ακτήμονες της περιοχής που είχαν ζήσει «στο πετσί τους» την αγριότητα των Τσάμηδων. Σήμερα ζούν στην Ελλάδα μόνο 56 Τσάμηδες..
ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ
| Δολοφονηθέντες υπό των Τσάμηδων, μόνων ή εν συνεργασία με τα στρατεύματα Κατοχής | 632 |
| Εξαφανισθέντες και αρπαχθέντες ως όμηροι | 428 |
| Βιασμοί γυναικών και κορασίδων | 209 |
| Απαγωγαί | 31 |
| Πυρποληθείσαι οικίαι | 2.332 |
| Λεηλατηθέντα ολοσχερώς χωρία | 53 |
| Διαρπαγέντα Αιγοπρόβατα | 37.556 |
| Βοοειδή | 9.285 |
| Ιπποειδή | 4.148 |
| Πουλερικά(ολίγων μόνο χωρίων) | 30.000 |
| Κυψέλαι | 742 |
7) Πως επανήλθε το θέμα στην επικαιρότητα;
Το ζήτημα των Τσάμηδων επανήλθε τα τελευταία χρόνια από μία οργανωμένη εκστρατεία της αλβανικής προπαγάνδας, η οποία στηρίζεται και από τα δύο μεγάλα κόμματα, Δημοκρατικό και Σοσιαλιστικό. Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι τον Νοέμβριο του 1999 ο Απελευθερωτικός Στρατός του Κοσσυφοπεδίου απεφάσισε την συγκρότηση «Ανεξάρτητης Ταξιαρχίας της Τσαμουριάς». Η πολιτική Οργάνωση «Τσαμερία» ιδρύθηκε στα Τίρανα το 1991 και πραγματοποιεί εκδόσεις «Ντοκουμέντων» με την υποστήριξη της Γενικής Διευθύνσεως των Αρχείων του Αλβανικού Κράτους.
Τον Ιούνιο του 2000 το Δημοτικό Συμβούλιο των Τιράννων έδωσε το όνομα Τσαμουριά (δηλ. Θεσπρωτία) σε ένα από τους δρόμους της αλβανικής πρωτεύουσας και στην εκδήλωση αυτή ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Σαλί Μπερίσα ζήτησε την «επίλυση του Τσάμικου ζητήματος».
Στις 25 Ιουλίου 2000 η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Αλβανικής Βουλής ανεκοίνωσε ότι η Τσαμουριά αποτελεί εθνική υπόθεση για τη Αλβανία και ότι θα «διεκδικήσουμε την επιστροφή των περιουσιών των Τσάμηδων»
8) Τι επιδιώκει ουσιαστικά η Αλβανία;
Εκ πρώτης όψεως το σημερινό αίτημα φαίνεται να επικεντρώνεται στην επιστροφή των περιουσιών των Τσάμηδων, ήδη όμως αρχίζει να διαφαίνεται και η εδαφική διεκδίκηση για την περιοχή της Θεσπρωτίας και ευρύτερα για την εντός Ελληνκής Επικρατείας Ήπειρο. Οι Αλβανοί των Σκοπίων δημοσιεύουν αναφανδόν στο Διαδίκτυο χάρτη με τα «εθνολογικά σύνορα της Αλβανίας», όπου περιλαμβάνονται η Καστοριά, τα Ιωάννινα, η Πρέβεζα κ.α.!
Πάντως σε ένα βαθμό η προπαγάνδα περί Τσάμηδων χρησιμοποιείται και ως αντιπερισπασμός για να ξεχάσουμε την συνεχιζόμενη καταπίεση των δικαιωμάτων των Ελλήνων εντός Αλβανίας.
9) Ποιά πρέπει να είναι η αντίδρασή μας;
Η Κυβέρνηση και οι διπλωματικές μας υπηρεσίες πρέπει να διακηρύττουν και προς την Αλβανία και προς κάθε άλλη χώρα ή Διεθνή Οργανισμό ότι εμείς δεν συζητούμε καν το θέμα, διότι δεν είναι δυνατόν να δικαιωθούν οι εγκληματίες πολέμου ή οι υποβόσκουσες εδαφικές διεκδικήσεις.
Σε επίπεδο δε ιδιωτικών και πολιτιστικών φορέων πρέπει να απαντούμε με επιχειρήματα σοβαρά και κατανοητά από το κοινό. Πρωτίστως δε οφείλουμε όλοι μαζί , Κυβέρνηση, Κόμματα, Εκκλησία και πολίτες, να ζητούμε τον σεβασμό των δικαιωμάτων της Ελληνικής Κοινότητος στην Αλβανία.
10) Ποιοί άλλοι προσπαθούν να εκμεταλλευθούν το θέμα αυτό;
Το κατασκευασμένο από την Αλβανία ζήτημα προσπαθεί να αξιοποιήσει και η τουρκική προπαγάνδα εις βάρος μας, όπως φαίνεται και από την ιστοσελίδα του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών στο Διαδίκτυο. Άρα το θέμα χρειάζεται προσοχή εκ μέρους μας και όχι αδιαφορία.
Έχουμε διαπιστώσει κατά τις τελευταίες δεκαετίες ότι υποτιμήσαμε προπαγανδιστικά τεχνάσματα γειτονικών χωρών βγήκαμε ζημιωμένοι (π.χ. Σκοπιανό).
«Όποιος θέλει φρέσκο κρέας να πάει στο χωράφι να πάρει τζάμπα όσο θέλει». Η κυνική περιγραφή της σφαγής της Παραμυθιάς από τους Τσάμηδες συνεργάτες των Ναζί.
Η εκτέλεση των 49 πρόκριτων της πόλης ο καλοκαίρι του 1943, η Παραμυθιά και τα χωριά του κάμπου της, περνούσαν δύσκολες ώρες.Η περιοχή ζούσε την κορύφωση του δράματος, που είχε αρχίσει την άνοιξη του 1941, για την επικράτηση του άξονα στην Ελλάδα. Η Θεσπρωτία, ζούσε μία τριπλή κατοχή, των Γερμανών, των Ιταλών και των μουσουλμάνων Τσάμηδων που έσπευσαν από την αρχή να συνεργαστούν με τους κατακτητές.Όλη την περιοχή της Ηπείρου έλεγχε η γερμανική μεραρχία Εντελβάις που ευθυνόταν για τις σφαγές αμάχων στη Μουσιωτίτσα, τους Λιγκιάδες και την εξόντωση της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων.Στη Παραμυθιά είχαν βρει συμπαραστάτες τους αδελφούς Ντίνο, ηγέτες των Τσάμηδων, που συμμάχησαν μαζί τους κόντρα στον ελληνικό πληθυσμό.
Ένοπλη ομάδα Τσάμηδων που συμμετείχαν στο έγκλημα της Παραμυθιάς υπό τις οδηγίες της γερμανικής διοίκησης. Ένοπλη ομάδα Τσάμηδων που συμμετείχαν στο έγκλημα της Παραμυθιάς υπό τις οδηγίες της γερμανικής διοίκησης.Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου του 1943, στην τοποθεσία Σκάλα, σκοτώθηκαν 6 Γερμανοί σε μάχη με αντάρτες του ΕΔΕΣ. Αυτό ήταν η αφορμή για ένα προαποφασισμένο έγκλημα. Στα γραφεία της Κομμαντατούρας, οι λογαριασμοί είχαν γίνει. Ένας προς δέκα.Οι ανακοινώσεις του Γερμανού φρουράρχου της Παραμυθιάς το έλεγαν καθαρά: «…δια κάθε δολοφονία ή τραυματισμόν Γερμανού στρατιώτου, θα εκτελούνται 10 χριστιανοί Έλληνες πολίτες εκ Παραμυθίας και των πέριξ χωριών».Την νύχτα της 27ης Σεπτεμβρίου 1943, κοντά στα μεσάνυχτα, ο τρόμος πλάκωσε τα σοκάκια της κωμόπολης. Μεικτά αποσπάσματα Γερμανών και μουσουλμάνων Τσάμηδων, παραβιάζουν επιλεκτικά πόρτες χριστιανικών σπιτιών. Συλλαμβάνουν όσους βρίσκονται στις λίστες τους.Τα ιστορικά ντοκουμέντα που εντοπίστηκαν πριν από λίγα χρόνια, δείχνουν ότι την λίστα των μελλοθανάτων είχε συντάξει η ηγεσία των Τσάμηδων.Από μικρό παιδί ο κ. Τσαμάτος, θυμάται ο μοιρολόι της γιαγιάς του. «Το όνομα του παπά-Βαγγέλη Τσαμάτου, ήταν στην λίστα γραμμένο από καρό.
Όταν τον πήραν μεσάνυχτα από το σπίτι του, μαζί με τον γιό του τον Νικόλα, η παπαδιά έτρεξε ξωπίσω, για να του δώσει μια μάλλινη φανέλα. Εκείνος, βέβαιος για το ταξίδι που κινούσε της είπε: «Ασε τη φανέλα παπαδιά.Εκεί που πάω δεν θα μου χρειαστεί». Μόνο το πετραχήλι του, αυτό πήρε μαζί του». Ο παπά-Βαγγέλης Τσαμάτος πριν εκτελεστεί έψαλλε την νεκρώσιμη ακολουθία Οι πιο πολλοί από τους συλληφθέντες, ήταν μεταξύ τους στενοί συγγενείς. Γονείς και παιδιά, αδέλφια, ανίψια και θείοι. Η οικογένεια του Βασίλη Τσούλα, είχε το «θλιβερό προνόμιο», να χάσει τρία αδέλφια, τον Γάκη, τον Θόδωρο και τον Κώτσιο.Ανάμεσα στους μελλοθάνατους βρίσκονταν και δύο έφηβοι, ο Σπύρος Μπάρμας και ο Γιώργος Σωτηρίου, με τους πατεράδες τους. Κατά την διάρκεια της κράτησης, ανακοινώθηκε στους κρατουμένους η απόφαση των αρχών κατοχής, για την εκτέλεσή τους.Όπως εξιστόρησαν αργότερα οι τρεις από τους κρατούμενους που απελευθερώθηκαν την τελευταία στιγμή, οι τραγικές ώρες στο υπόγειο του σχολείου, λίγο πριν τον θάνατο, κύλησαν σε κλίμα συναδέλφωσης και αξιοπρέπειας.Ο Νίκος Γιαννάκης, ένας 25χρονος γυμναστής έδινε κουράγιο στους συγκρατούμενούς του, τραγουδώντας τον «Γεροδήμο». Ο παπά-Βαγγέλης Τσαμάτος, κοντά στο ξημέρωμα, έψαλλε την νεκρώσιμη ακολουθία.
Όλη την περιοχή της Ηπείρου έλεγχε η γερμανική μεραρχία Εντελβάις που ευθυνόταν για σφαγές εκατοντάδων αμάχων στα μαρτυρικά χωριά.Η εκτέλεση Το χάραμα, πάνοπλοι Γερμανοί μαζί και με τους συνεργούς τους, οδήγησαν τους κρατούμενους λίγο έξω από την κωμόπολη σε ένα χωράφι. Εκεί, την προηγούμενη μέρα, όμηροι από τα χωριά του κάμπου είχαν ανοίξει ομαδικούς τάφους.Πριν δώσει το πρόσταγμα ο αξιωματικός του αποσπάσματος, απελευθέρωσε τρεις από τους κρατούμενους, γιατί έκρινε πως θα του ήταν χρήσιμοι για ξυλουργικές εργασίες στο γερμανικό γραφείο διοίκησης και έμειναν 49 μελλοθάνατοι.Ο Γιάννης Μπαζιάκος και ο Κώστας Τσίλης, προσπάθησαν να αποδράσουν από το απόσπασμα την τελευταία στιγμή. Λίγο πιο πέρα, τους εκτέλεσαν οι συνεργάτες των Ναζί.Τα ιστορικά ντοκουμέντα που εντοπίστηκαν πριν από λίγα χρόνια, δείχνουν ότι την λίστα των μελλοθανάτων είχε συντάξει η ηγεσία των Τσάμηδων.
Παναγιώτης Τσαμάτος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Ο κ. Παναγιώτης Τσαμάτος, αναφέρει πως λίγες μέρες νωρίτερα, από τα χωριά της Παραμυθιάς, είχαν συλληφθεί και εκτελέστηκαν στην συνέχεια 11 πολίτες έξω από το σχολείο. Μαζί με τους προκρίτους, οι εκτελεσθέντες έφταναν τους εξήντα, «για να λυθεί σωστά, η εξίσωση της ντροπής», συμπληρώνει ο καθηγητής.«Αυτές τις μνήμες πρέπει να τις κρατήσουμε ζωντανές γιατί η θυσία αυτή, δεν θα πρέπει να κληροδοτηθεί στους νέους, τα παιδιά μας, με το όνομα ενός ψυχρού αριθμού.Οι 49 ήταν άνθρωποί μας. Πατεράδες, παππούδες, αδέλφια, θείοι. Είχαν ονόματα, οικογένειες, όνειρα και ελπίδες για την ζωή».Ο Παναγιώτης Τσαμάτος, είναι Καθηγητής Μαθηματικής Ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Γεννήθηκε στη Παραμυθιά και έζησε στον απόηχο και την σκιά της οδυνηρής εκτέλεσης. Είχε δύο εκτελεσθέντες μέσα στην οικογένειά του και έκανε την δική του έρευνα που αποτύπωσε στο βιβλίο «Εν Παραμυθία τη 29-9-1943».
Παραθέτουμε τα ονόματα των 49 που εκτελέστηκαν από τους Τσάμηδες χιτλερικούς στις 15 Αυγούστου 1943 στην Παραμυθιά:
1.Τσαμάτος Παν. Ευάγγελος, ιερέας
2.Αλιγιάννης Φ. Δημήτριος, χαλκουργός
3.Αλιγιάννης Δημ. Ιωάννης, παντοπώλης
4.Αλιγιάννης Φ. Κωνσταντίνος, χαλκουργός
5.Αλιγιάνης Κ. Σωτήριος, παντοπώλης
6.Αποστολίδης π. Απόστολος, υποδηματοποιός
7.Βαλασκάκης Σωτ. Ελευθέριος, ιατρός
8.Γιαννάκης Ιωαν. Νικόλαος, καθηγητής
9.Δρίμτζιας Δημ. Χαράλαμπος, γεωργός
10. Ευαγγέλλου Ε. Ευθύμιος, καφεπώλης
11. Ζιάγκος Γ. Κωνσταντίνος, δημοτικός υπάλληλος
12. Κακούρης Απ. Περικλής, δημοδιδάσκαλος
13. Κατσούλης Αθ Κωνσταντίνος, δημοδιδάσκαλος
14. Κλήμης Θεόδ. Δημήτριος, αγωγεύς
15. Κοτσαλέρης Ε. Εμμανουήλ, δ/ντής υποκαταστ. Α.Τ.Ε. Παραμυθιάς
16. Κουρσουμής Θ. Κωνσταντίνος, καφεπώλης
17. Κωνσταντίνου ή Κωσταγιάννης Ιω. Κων/νος, σιδηρουργός
18. Κωνσταντίνου ή Κωσταγιάννης Ιω. Παναγιώτης, σιδηρουργός
19. Μάνος Π. Νικόλαος, εστιάτορας
20. Μαρέτης Γ. Ανδρέας. χρυσοχόος
21. Μαρέτας Ν. Γεώργιος, εστιάτορας
22. Μητσιώνης Αναστ. Ιωάννης, καφεπώλης
23. Μουσελίμης Σπ. Γεώργιος, Ράπτης
24. Μουσελίμης Π. Σταύρος, δημοτικός υπάλληλος
25. Μπαζάκος Θ. Ιωάννης, δημοδιδάσκαλος
26. Μπάρμπας Γ. Νικόλαος, έμπορος υφασμάτων
27. Μπάρμπας Νικ. Σπυρίδων, έμπορος υφασμάτων
28. Νάστος Χρ. Ευάγγελος, παντοπώλης
29. Πάκος Γ. Πάκος, τυρέμπορος
30. Παπαθανασίου Χρ. Βασίλειος, καφεπώλης
31. Πάσχος Γ. Γεώργιος, παντοπώλης
32. Πάσχος Δ. Λεωνίδας, τυρέμπορος
33. Ράπτης Δ. Αθανάσιος, έμπορος
34. Ρίγγας Γ. Αθανάσιος, έμπορος
35. Σιαμάς Παν. Γεώργιος, ταχυδρομικός υπάλληλος
36. Σιωμόπουλος Β. Κων/νος, γυμνασιάρχης
37. Σπυρομήτσιος Παύλου Σπυρίδων, υποδηματοποιός
38. Στρουγγάρης Απ. Ανδρέας, παντοπώλης
39. Σωτηρίου Χρ. Κων/νος, αγωγεύς
40. Σωτηρίου Κ Γεώργιος, αγωγεύς
41. Τζώης Δημ. Κων/νος, βιβλιοπώλης
42. Τσαμάτος Ευάγγ. Νικόλαος, Ράπτης
43. Τσίλης Δημ. Κων/νος, αγωγεύς
44. Τσορλας Δημ. Γεώργιος, δημοτικός γραμματέας
45. Τσορλας Β. Θεόδωρος, υποδηματοποιός
46. Τσορλας Β. Κων/νος, υποδηματοποιός
47. Φάτσιος Γ. Θωμάς, μυλωθρός
48. Φείδης Θ. Αριστοφάνης, λογιστής
49. Χρυσοχόου Κ. Απόστολος, συνταξιούχος σχολάρχης και γραμματέας της μητροπόλεως
.
