Περνάω τις πρώτες εβδομάδες του χρόνου σε κατ’ οίκον απομόνωση –τριπλοεμβολιασμένος– για να αποφύγω την «Ομικρον», που απ’ ό,τι πληροφορούμαι χτυπάει αδιακρίτως εμβολιασμένους και μη. Το κέρδος των εμβολιασμένων είναι ότι, κατά κανόνα, οι συνέπειες είναι ήπιες.
Παρακολουθώ με ανησυχία τις διεθνείς εξελίξεις, για τις οποίες θέλω να διατυπώσω μερικές ανορθόδοξες σκέψεις. Αλλά πριν, θα αναφερθώ σε κάτι (εκ πρώτης όψεως) διαφορετικό.
Στις 13 Ιανουαρίου διάβασα ότι καθηγήτρια της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, λίγο πριν αφυπηρετήσει είναι αλήθεια, υπέβαλε την παραίτησή της αηδιασμένη με την κατάσταση που επικρατεί στα ΑΕΙ. Στη λιτή δήλωσή της χρησιμοποίησε στίχους από το περίφημο «The Second Coming» του νομπελίστα Ιρλανδού ποιητή W. B. Yeats:
The best lack all conviction, while the worst/ Are full of passionate intensity.
Οι στίχοι με στοίχειωσαν. Δεν έπαψα να τους σκέφτομαι όχι μόνο σε σχέση με τους πανεπιστημιακούς, αλλά γενικότερα με όλη την αποκαλούμενη ιθύνουσα τάξη, την ελληνική αφρόκρεμα. Κυρίως τους πολιτικούς, ιδίως αυτούς, αλλά και δημοσιογράφους, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες, στρατιωτικούς και άλλους.
Ψάχνοντας διαπίστωσα ότι ο Θάνος Βερέμης έχει μεταφράσει το ποίημα του Yeats και απέδωσε τους συγκεκριμένους στίχους ως εξής:
Οι καλύτεροι δεν έχουν καμιά πεποίθηση,/ ενώ οι χειρότεροι είναι γεμάτοι ηχηρό πάθος.
Παρακαλώ, όσοι τώρα με διαβάζετε, σκεφτείτε αυτούς τους στίχους: «Οι καλύτεροι δεν έχουν καμιά πεποίθηση». Το ξέρετε ότι οι πολιτικοί μας δεν έχουν καμιά πεποίθηση. Το διακρίνετε στην άνεση με την οποία οι υπουργοί υποστηρίζουν στη Βουλή μια διάταξη τη στιγμή που με άλλη τόση άνεση υποστηρίζουν την ακριβώς αντίθετη. Τα περισσότερα γίνονται όχι από πεποίθηση, αλλά από κάποια παρόρμηση κοντόφθαλμου κομματικού συμφέροντος. Το συμφέρον, κομματικό ή ατομικό, βαφτίζεται πεποίθηση. Και οι βουλευτές ψηφίζουν μονομπλόκ, γεμάτοι ηχηρό πάθος. Παρακολουθήστε συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής για να διαπιστώσετε το ηχηρό πάθος των χειρότερων.
Από την πρώτη στιγμή εξέφρασα αμφιβολίες οικονομικής βιωσιμότητας για τον πολυδιαφημισμένο αγωγό EastMed. Τελευταία στην «Κ» στις 13.12.2021. Πριν από δεκαπέντε μέρες, όμως, έγινε γνωστό ότι η αμερικανική κυβέρνηση με non paper δεν στηρίζει πια την υλοποίηση του αγωγού επειδή είναι έργο που δεν είναι οικονομικά βιώσιμο. Οι Αμερικανοί στήριζαν αρχικά το έργο και τώρα έπαψαν να το στηρίζουν (πάντα όμως χωρίς λεφτά). Εμείς χειροκροτούσαμε γεμάτοι ηχηρό πάθος. Τώρα μετατίθεται το ενδιαφέρον μας (και των Αμερικανών) στη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας ΑΠΕ από την αιγυπτιακή Σαχάρα με υποθαλάσσια καλώδια. Το αν το έργο είναι οικονομικά βιώσιμο θα διαπιστωθεί όταν κοπάσουν τα ηχηρά χειροκροτήματα.
Σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία, όσοι όφειλαν να έχουν υπεύθυνη γνώμη επιλέγουν την αμφισημία και την αναβλητικότητα, έχοντας απέναντί τους το ηχηρό πάθος των εγχώριων ανεύθυνων λαϊκιστών.
Στο τέλος, φοβάμαι ότι κάτι δυσάρεστο θα συμβεί με την Τουρκία και τότε ίσως οι καλύτεροι ανακτήσουν τις χαμένες πεποιθήσεις τους.
Πέρα από την Τουρκία, τα πράγματα δεν είναι καλά. Είναι το αποτέλεσμα της υποχώρησης της Αμερικής στο καβούκι της. Χωρίς την αμερικανική ηγετική παρουσία, οι άλλες μεγάλες δυνάμεις τολμούν να διεκδικήσουν όσα για δεκαετίες θεωρούνταν off limits γι’ αυτές. Η κομμουνιστική Κίνα θέλει να καταπιεί τη δημοκρατική Ταϊβάν και η Ρωσία την Ουκρανία. Πόσο αίμα θα χυθεί για να ικανοποιηθούν οι φιλοδοξίες των δικτατόρων τους επόμενους μήνες και χρόνια; Και μέσα στη γενική αναταραχή, πόσο σίγουροι μπορεί να είμαστε ότι δεν θα πιάσουν φωτιά και άλλες περιοχές της γης, με εμπρηστές τους Τούρκους ή τους Βορειοκορεάτες ή και άλλους; Ενας σπινθήρας χρειάζεται άλλωστε για γενική ανάφλεξη σε έναν κόσμο χωρίς πυροσβέστες. Ο κίνδυνος γενικευμένης σύρραξης, σε σχέση με το 2021, έχει μεγαλώσει αισθητά. Υποχρέωσή μας, εδώ στον τόπο μας, είναι να σοβαρευτούμε και να ασχοληθούμε γρήγορα και αποτελεσματικά με την άμυνά μας και στο μέτρο των δυνατοτήτων μας να σπρώξουμε για τη δημιουργία μιας υπερεθνικής ευρωπαϊκής πυρηνικής στρατιωτικής δύναμης. Οσο και αν φαίνεται όνειρο απραγματοποίητο, η Ελλάδα οφείλει να επιδιώξει τη δημιουργία Ευρωπαϊκών Ενόπλων Δυνάμεων, που να στηρίζονται σε ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες που θα βασίζονται σε ευρωπαϊκά στρατιωτικά ερευνητικά προγράμματα.
Ενωμένη και ενιαία, διπλωματικά και στρατιωτικά, η Ευρώπη θα ανάγκαζε τη Ρωσία να ξανασκεφτεί τις αμυντικές της προτεραιότητες και να προσγειωθεί στη νέα πραγματικότητα. Πλάι στην Ενωμένη Ευρώπη με ευρωπαϊκό στρατό με πυρηνικές δυνάμεις και διπλωματία, η Ρωσία θα είναι πάντα μια μεγάλη χώρα, αλλά σε σύγκριση με την Ενωμένη Ευρώπη σε δεύτερη κατηγορία. Μετά την πτώση του κομμουνισμού, ο Γκορμπατσόφ, ο Γιέλτσιν, ακόμα και ο Πούτιν στα πρώτα χρόνια, είχαν ως απώτερο στόχο την ένταξη της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ. Αμερικανικές κυρίως προκαταλήψεις και συμφέροντα εμπόδισαν μια εξέλιξη που θα ήταν σπουδαία για την ασφάλεια της Ευρώπης. Η στάση αυτή εξέθρεψε τον ρωσικό εθνικισμό και την αναβίωση του ρωσικού ιμπεριαλισμού. Ποτέ δεν είναι αργά, έως ότου είναι αργά. Στις δεκαετίες που έρχονται δεν είναι το ΝΑΤΟ που θα προστατεύσει την Ευρώπη από τους νέους γίγαντες, την Κίνα και τις Ινδίες, αλλά οι δικές της ενωμένες δυνάμεις (αν καταφέρουν να ενωθούν στρατιωτικά). Δεν κρύβω ότι ελπίζω στις δυνάμεις αυτές να συγκαταλέγεται και η Ρωσία, που πρέπει να βοηθηθεί ώστε να αποκτήσει θεσμούς που σέβονται τα δικαιώματα των ανθρώπων. Ομολογώ ότι βρίσκω φυσιολογικότερο να μετέχει στην Ενωμένη Ευρώπη και στο ΝΑΤΟ η Ρωσία αντί της Τουρκίας. Η Ρωσία του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι, του Πούσκιν, του Τσαϊκόφσκι και τόσων άλλων ανήκει στην Ενωμένη Ευρώπη. Πρέπει να ξεπεράσουμε τα εγκλήματα του Στάλιν, όπως ξεπεράσαμε τα εγκλήματα του Χίτλερ και σήμερα η Γερμανία είναι αξιοσέβαστο μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ.
Ονειρα του πρώτου μήνα του έτους, θα πείτε. Μπορεί, αλλά με όνειρα φτιάχνεται το καινούργιο.
* Ο κ. Στέφανος Μάνος είναι πρώην υπουργός
