Το Δόγμα Τρούμαν υπήρξε ουσιαστικά η εναρκτήρια δήλωση του Ψυχρού Πολέμου κι είχε ως αποτέλεσμα τη μεταβολή της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ σ’ αυτό που ο διπλωμάτης Τζορτζ Κέναν αποκάλεσε «Θεωρία της Ανάσχεσης».
Το Δόγμα Τρούμαν διακηρύσσει ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν «τους ελεύθερους ανθρώπους που αντιστέκονται στην προσπάθεια υποταγής τους σε ένοπλες μειοψηφίες ή εξωτερικές πιέσεις». Ο Αμερικανός πρόεδρος, Χάρι Τρούμαν, εννοούσε φυσικά ότι η εξαγγελία του ήταν η απάντηση στην αυξανόμενη κομμουνιστικοποίηση της Ευρώπης και αφορούσε ειδικά τις προσπάθειες των κομμουνιστικών κινημάτων να καταλάβουν την εξουσία στο Ιράν, την Τουρκία και την Ελλάδα.
Ο Αμερικανός πρόεδρος έκανε τη διακήρυξή του στις 12 Μαρτίου του 1947, απευθυνόμενος στο κογκρέσο, μεσούντος του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Διακηρύσσει ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν «τους ελεύθερους ανθρώπους που αντιστέκονται στην προσπάθεια υποταγής τους σε ένοπλες μειοψηφίες ή εξωτερικές πιέσεις».
Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Χάρι Τρούμαν, μιλώντας στο Κογκρέσο, ανάμεσα στα άλλα είπε τα εξής: «Πιστεύω ότι η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών οφείλει να είναι η υποστήριξις των ανθισταμένων εις την υποδούλωσιν ελευθέρων λαών. Εάν η Ελλάς ήθελεν περιέλθει υπό τον έλεγχον ενόπλου τινός μειοψηφίας, σύγχυσις και ανωμαλία θα ηδύνατο να εξαπλωθούν ευχερώς εις ολόκληρον τη Μέσην Ανατολήν.Ετι μάλλον ο αφανισμός της Ελλάδος ως ανεξαρτήτου κράτους, θα είχεν βαθείαν επίδρασιν εφ’ όλων των ευρωπαϊκών χωρών, ων οι λαοί αγωνίζονται, αντιμετωπίζοντες μεγάλας αντιξοότητας, προς διατήρησιν της ελευθερίας και ανεξαρτησίας των, καθ’ ον χρόνον επανορθώνουν τας εκ του πολέμου καταστροφάς. Αν παραλείψωμεν να βοηθήσωμεν την Ελλάδα κατά την κρίσιμον ταύτην στιγμήν, βαρύταται θα είναι αι συνέπειαι τόσον διά την Δύσιν όσο και διά την Ανατολήν. Οφείλομεν να αναλάβωμεν άμεσον και αποτελεσματικήν δράσιν…». Το απόσπασμα αυτό της ομιλίας του Αμερικανού Προέδρου, αποτέλεσε το περιβόητο «Δόγμα Τρούμαν».
Ο Τρούμαν διατύπωσε αρχές πολιτικής, ο Μάρσαλ τις εξειδίκευσε σε χώρες και ποσά και ο ψυχρός πόλεμος κατ΄ ουσίαν ξεκίνησε από την Ελλάδα.
Οι χρεωκοπημένοι από τον β’ παγκόσμιο πόλεμο Βρετανοί, είχαν ενημερώσει τους Αμερικανούς ότι αδυνατούσαν πλέον να στηρίξουν την Ελλάδα ως ζώνη επιρροής της Δύσης. Αν όμως οι Εγγλέζοι εγκατέλειπαν την κυβέρνηση των Αθηνών και τον κακά οπλισμένο Εθνικό Στρατό, ο Δημοκρατικός Στρατός των ανταρτών του ΚΚΕ που είχε την συμπαράσταση και την τροφοδοσία των Σοβιετικών, ήταν πολύ πιθανό να επικρατούσε.
Το σχέδιο Μάρσαλ, (ο οποίος ήταν υπουργός εξωτερικών της κυβέρνησης Τρούμαν), ήταν η πρακτική υλοποίηση του δόγματος Τρούμαν σ’ όλη την δυτική Ευρώπη και στην Ελλάδα ως μέρος της Ευρώπης. Για να αντιληφθούμε τις οικονομικές δυνατότητες των ΗΠΑ εκείνη την εποχή, αρκεί να σκεφτούμε ότι μετά το τέλος του β’ παγκοσμίου πολέμου οι ΗΠΑ είχαν μόνες τους το 50% του ΑΕΠ όλης της υφηλίου. Μέχρι το 1952, η Αμερικανική βοήθεια προς την Ελλάδα ανήλθε σε 1.350.000.000 δολάρια. Προσθέτοντας την στρατιωτική βοήθεια έφθασε στα 2 δις και μαζί με τη βοήθεια από άλλες δυτικές χώρες στα 2.380.000.000. Ήταν ένας πραγματικός πακτωλός χρημάτων σε μια πλήρως κατεστραμμένη χώρα. (Μην συγχέουμε την αξία ενός σημερινού δις δολαρίων με την αξία που είχε το 1947. )
Φυσικά, κατά την πάγια Αμερικανική πρακτική, η Ελλάδα μεταβλήθηκε σε πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό προτεκτοράτο. Οι Αμερικανοί δεν ήταν διατεθειμένοι να αφήσουν τους Έλληνες να διαχειριστούν τα δικά τους λεφτά, ούτε μας είχαν εμπιστοσύνη ότι από μόνοι μας θα ήμασταν ικανοί να σταματήσουμε την κομμουνιστική απειλή. Με 26 νομοθετικά διατάγματα που πέρασαν σταδιακά από την Βουλή, υπεύθυνοι για την διαχείριση της βοήθειας ήταν Αμερικανοί υπάλληλοι, η υλοποίηση του προϋπολογισμού του κράτους μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας τέθηκε υπό την έγκριση των Αμερικανών. Τόνοι μελάνης έχουν ξοδευτεί για κείνη την περίοδο της Ελληνικής ιστορίας. Το σχέδιο Μάρσαλ ανασυγκρότησε οικονομικά τη χώρα, σμικρύνοντας όμως δραματικά την ανεξαρτησία της. Όταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος υποδέχθηκε το 1948 τον στρατηγό Βαν Φλιτ στο αεροδρόμιο και παρουσιάζοντας το στρατιωτικό άγημα αναφώνησε το περιβόητο «στρατηγέ, καλώς ήλθατε στο σπίτι σας, ιδού ο στρατός σας».
Μέσα σε πέντε χρόνια αποκαταστάθηκαν οι κατεστραμμένες υποδομές, ο ηλεκτροφωτισμός, το οδικό δίκτυο, η εκπαίδευση και τα νοσοκομεία της χώρας. Η ιστορία τελικά είναι πιο πολύπλοκη απ’ όσο μοιάζει από πρώτη ματιά. Μια κομμουνιστική τότε νίκη, σίγουρα και αποδεδειγμένα, εκ του ιστορικού αποτελέσματος, δεν θα κατέληγε για καλό μας…
