Ροδάνη η πασχαλινή κούνια μεσαιωνικής προελεύσεως λα’ι’κής κατασκευής και τέχνης.Η ονομασία της είναι παρμένη απο την ροδάνη το όργανο οπου περιτυλίγεται το νήμα της ανέμης (τσικρίκι).
Η αρχή του εθίμου της πασχαλινής ροδάνης πρέπει να αναζητηθεί στους βυζαντινούς χρόνους,συνεχίστηκε στην περίοδο της τουρκοκρατίας και επέζησε εως τις αρχές της 3ης μεταπελευθερωτικής δεκαετίας.
Στην πόλη μας η τετράσκαμνες ροδάνες των τελευταίων χρόνων ηταν 5 του Ντολτσού,της Μητροπόλεως,του Τσανά, της Μήτσαινας,και η περίφημη ροδάνη του Ξυρίχη της ενορίας αγίου Λουκά, ΑΠΟΖΑΡΙ. Εκτός απο τις πέντε μεγάλες ενοριακές ροδάνες ενα πλήθος απο δίσκαμνες στηνόταν στα τρίστατα στους δρόμους και σε κάθε ξέφωτο της παλιάς Καστοριάς και έδιναν το πασχαλινό εορταστικό χρώμα σε γειτονιάκαι σε όλη την πόλη τις ημέρες του πάσχα.
Στις πέντε μεγάλες ροδάνες ο αναβάτης πλήρωνε χρηματικό ποσό οσο για τα παιδιά πληρώνανε με 1-2 κόκκινα πασχαλιάτικα αβγά αυτές η εισπράξεις ήτανε το βασικό έσοδο της που συμπληρώνεται και απο το (γκελεβντένι) και το ξυνό. Οι μεγάλες τετράσκαμνες ροδάνες είχαν καθιερωμένη συνήθεια και την μουσική τους που συνόδευε το γύρισμα και αποτελούταν απο τους κορυφαίους λα’ι’κούς μουσικούς οργανοπαίκτες που κατοικούσαν στο Βαρόσι.
Οργανα και ζουρνάδες της βυζαντινής μουσικής παραδόσεως τουρκόγυφτοι που συνέχιζαν μια παμπάλαια βυζαντινή λα’ι’κή μουσική παράδοση δεξιοτέχνες ανατολικού ρυθμού. Η μουσική αυτή ήταν εξαιρετικά θορυβώδης ήταν ωστόσο αρμονική ακολουθώντας το μεσαιωνικό μέλος γεμάτο πάθος και έκσταση η μουσική αυτή οι φωνές των ανθρώπων που κουνιόταν και των θεατών δημιουργούσαντην ατμόσφαιρα της ροδάνης με τον πανηγυρικό χαρακτήρα της.
Ας δούμε τώρα την ροδάνη τεχνικά. Στερεάς κατασκευής με τεχνική αλλά και αισθητική τελειότητα. Η ξυλία της απο καρυδιά,καραγάτσι,η καστανιά(η σημερινή είναι απο καστανιά) με όλους τους όρους ασφαλείας των αναβατών με θαυμάσια λειτουργία ανάλαφρη και αναπαυτική με ευρύχωρα σκαμιά. Αποτελείτε απο δυο στυλοβάτες (τσατάλες) που μπαίνουν στη γή περίπου 1.50 μέτρο,πάνω στις τσατάλες τοποθετείτε ο δράχτης απο τις τέσσερεις διπλές τρύπες του δράχτη περνούν τα τέσσερα ανα δύο ζεύγη λαβντάρια που πρέπει να έχουν σκληρό ξύλο επειδή απο άκρες τους κρεμασμένα απο τα στυλιάρια κρέμονται τα σκαμιά. Στα παλιά τα χρόνια κατασκευαστές ήτανε οι αφοι Παπαντίνα ειδικευμένοι στα Καστοριανά καράβια και στις ροδάνες.
Αυτά όλα που προανέφερα θα τα δούμε αναβιόνοντας το έθιμο της ροδάνης ξανά απο την Μ. Πεμπτη εως και την Κυριακή του Θωμά στην παραδοσιακή γειτονιά του ΑΠΟΖΑΡΙ.
Φωτο.απο το βιβλίο του Σπ. Αναγνώστου το Απόζαρι της ψυχής Τακη Ζιώγα Καστοριά άνθρωποι λίμνη τοπίο και Μπ. Σαπουντζή
