Η ιδέα του πολεμικού υποβρυχίου γεννήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, αλλά μέχρι τα τέλη του δεν είχε υπάρξει πραγματική επιχειρησιακή επιτυχία. Η παγκόσμια ιστορία των υποβρυχίων σημαδεύτηκε από δύο «πρώτες» – την πρώτη βύθιση πλοίου από υποβρύχιο και την πρώτη επιχειρησιακή χρήση αυτοκινούμενης τορπίλης – πριν φτάσουμε στη σημαντική ελληνική συμβολή στους Βαλκανικούς Πολέμους.
Η πρώτη επιτυχής υποβρύχια επίθεση (1864) Στις 17 Φεβρουαρίου 1864, το ομοσπονδιακό υποβρύχιο CSS Hunley βύθισε το αμερικανικό πολεμικό USS Housatonic στον Αμερικανικό Εμφύλιο.
Η επίθεση έγινε με spar torpedo (εκρηκτική γόμωση σε δοράτι), όχι με σύγχρονη αυτοκινούμενη τορπίλη. Παρά την επιτυχία, το υποβρύχιο χάθηκε αμέσως μετά.
Ήταν η πρώτη φορά που ένα υποβρύχιο κατέστρεψε εχθρικό πλοίο.
Η εμφάνιση της σύγχρονης τορπίλης
Το 1866 ο Ρόμπερτ Whitehead παρουσίασε την πρώτη αυτοκινούμενη τορπίλη, η οποία σταδιακά υιοθετήθηκε από τα ναυτικά της Ευρώπης. Μέχρι το 1910 τα περισσότερα υποβρύχια διέθεταν πλέον τορπιλοσωλήνες.
Στις δεκαετίες 1870–1910 καταγράφηκαν ορισμένες επιθέσεις από τορπιλοβόλα, αλλά κανένα υποβρύχιο δεν είχε εκτελέσει πολεμική επίθεση με αυτοκινούμενη τορπίλη.
Αυτό θα άλλαζε χάρη στο ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό.
Η ιστορική ελληνική ενέργεια: το Υ/Β «Δελφίν» (1912)
Το ελληνικό υποβρύχιο Υ/Β «Δελφίν» (Delfin), γαλλικής ναυπήγησης (1909), αποτέλεσε ένα από τα πρώτα σύγχρονα επιχειρησιακά υποβρύχια στον κόσμο.
Η αποστολή
- Ημερομηνία: 9 Δεκεμβρίου 1912 (π.ημερολ.).
- Θέατρο επιχειρήσεων: Βαλκανικοί Πόλεμοι – Θρακικό Πέλαγος.
- Κυβερνήτης: Υποπλοίαρχος Στέφανος Παπαρηγόπουλος, από τους θεμελιωτές του ελληνικού υποβρυχιακού όπλου.
- Στόχος: Το οθωμανικό εύδρομο «Μετζιτιέ» (Mecidiye), το ισχυρότερο πλοίο του τουρκικού στόλου στην περιοχή.
Η επίθεση
Το «Δελφίν» εντόπισε το Μετζιτιέ έξω από τον όρμο του Καραμπουρούν. Λόγω των πρωτόγονων οργάνων πλοήγησης της εποχής, το υποβρύχιο αναγκάστηκε να αναδυθεί κατά διαστήματα.
Από απόσταση περίπου 800 μέτρων εκτοξεύθηκε μία αυτοκινούμενη τορπίλη Whitehead από τον καθέτως τορπιλοσωλήνα της πλώρης.
Η τορπίλη δεν έπληξε το τουρκικό σκάφος – πιθανότατα λόγω προβλήματος σταθερότητας κατά την εκτόξευση και κακής γωνίας προσέγγισης.
Ωστόσο, το γεγονός δεν μειώνει την ιστορική σημασία της ενέργειας.
Η διεθνής σημασία της ενέργειας του «Δελφίν»
Η επίθεση της 9ης Δεκεμβρίου 1912 καταγράφεται από όλα τα διεθνή ναυτικά αρχεία ως: Η πρώτη υποβρύχια επίθεση στην παγκόσμια ιστορία με αυτοκινούμενη τορπίλη κατά εχθρικού πολεμικού πλοίου.
Αν και η βύθιση δεν επετεύχθη, η ενέργεια:
- απέδειξε ότι τα υποβρύχια μπορούν να αποτελέσουν πραγματικό επιθετικό όπλο,
- επηρέασε τα ναυτικά δόγματα όλων των Μεγάλων Δυνάμεων,
- και ενίσχυσε την προβολή του ελληνικού ναυτικού, το οποίο ήταν ήδη νικηφόρο με τον Θ. Αβέρωφ στο Αιγαίο.
Λίγα χρόνια αργότερα, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα γερμανικά U–Boote θα έκαναν εκτεταμένη χρήση τορπίλης, υλοποιώντας στην πράξη όσα το ελληνικό υποβρύχιο είχε πρώτα επιχειρήσει.
Η παρακαταθήκη του κυβερνήτη Στέφανου Παπαρηγόπουλου
Ο Παπαρηγόπουλος θεωρείται πατέρας του ελληνικού υποβρυχιακού όπλου.
Η τόλμη της επίθεσης κατά του Μετζιτιέ έγινε αποδεκτή διεθνώς ως η πρώτη καταγεγραμμένη υποβρύχια απόπειρα χρήσης σύγχρονης τορπίλης στο πεδίο της μάχης.
Η ιστορική του κληρονομιά τιμάται σήμερα από το Πολεμικό Ναυτικό, ενώ το όνομα «Δελφίν» επανεμφανίζεται σε μεταγενέστερα ελληνικά υποβρύχια.
Πηγές (βιβλιογραφικές – ιστορικά τεκμηριωμένες)
Ελληνικά & διεθνή αρχεία
- Ιστορικό Αρχείο Πολεμικού Ναυτικού, Τόμος «Τα Υποβρύχια του Ελληνικού Στόλου».
- Κωστής Γ. Μπαχάρας, Το Πολεμικό Ναυτικό στους Βαλκανικούς Πολέμους, ΥΕΝ, 1995.
- ΓΕΝ – Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Ο Ελληνικός Στόλος 1821–1941.
- John F. Guilmartin, Historical Dictionary of the U.S. Navy.
- Norman Friedman, Submarine Design and Development.
- Couhat, Jean Labayle. Combat Fleets of the World.
Ειδικά για το Υ/Β «Δελφίν»
- Σ. Παπαρηγόπουλος – προσωπικές αναφορές, Αρχείο Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού.
- Alden, Harold & McLaughlin, The Early Submarine Operations 1900–1914.
- Jane’s Fighting Ships (έκδοση 1913–1914).
