Η επέτειος του «ΟΧΙ» γιορτάστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια της Κατοχής.
Στο κεντρικό κτίριο και στον προαύλιο χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποιήθηκε ο πρώτος εορτασµός στις 28 Οκτωβρίου 1941. Γίνονταν ομιλίες από τους φοιτητές, ενώ μίλησε για την επέτειο την παραμονή και ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο οποίος αρνήθηκε να κάνει µάθηµα την ηµέρα της επετείου με αποτέλεσμα να απολυθεί από το Πανεπιστήμιο. Ο κόσμος μετέτρεψε την πρώτη επέτειο της 28ης Οκτωβρίου στην πρώτη οργανωμένη εκδήλωση αντίστασης ενάντια στην Κατοχή.
Στην δεύτερη επέτειο (28/10/1942), ο εορτασμός έγινε στην Πλατεία Συντάγµατος με πρωτοβουλία των αντιστασιακών οργανώσεων. Οι δυνάμεις κατοχής ήταν προετοιμασμένες για την αντιμετώπιση διαδηλώσεων και το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη αποκλείστηκε. Μετά τις δέκα το πρωί χιλιάδες Αθηναίοι, πολύ περισσότεροι από ό,τι την προηγούμενη χρονιά, κατέβηκαν στο κέντρο της πόλης, παρά τις απαγορεύσεις, και αμφισβήτησαν την κατοχική εξουσία. Μέσα από συγκρούσεις, πυροβολισμούς, συλλήψεις, τραυματισμούς η κατεχόμενη πόλη με τον εορτασμό της επετείου είχε, έστω και για λίγες ώρες, μετατραπεί σε χώρο ελευθερίας και αντίστασης.
Για πρώτη φορά η επέτειος γιορτάστηκε επίσημα στις 28 Οκτωβρίου 1944 με παρέλαση ενώπιον του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.
Η Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε, το 1952, η γιορτή της Αγίας Σκέπης από την 1η Οκτωβρίου να μεταφερθεί στις 28 Οκτωβρίου, με το αιτιολογικό ότι η Παναγία βοήθησε τον Ελληνικό Στρατό στον πόλεμο της Αλβανίας. Η ημερομηνία αυτή καθιερώθηκε να εορτάζεται στην Ελλάδα και την Κύπρο κάθε χρόνο ως επίσημη εθνική εορτή και αργία. Επίσης, σε πολλές χώρες του κόσμου, ελληνικές κοινότητες γιορτάζουν την Επέτειο του «ΌΧΙ».
Στις μέρες μας αυτή η μνήμη είναι αναγκαία και επίκαιρη όσο ποτέ.
«Ολες οι µεγάλες εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα συνδέονται µε την έναρξη και όχι µε το αποτέλεσµα ενός αγώνα, µε την ικανότητα δηλαδή του έθνους να εξεγείρεται απέναντι στη σκλαβιά (25η Μαρτίου) ή την επιβουλή και εισβολή του εχθρού (28η Οκτωβρίου)»
Η 28η Οκτωβρίου και το ΟΧΙ σε αντίθεση με την κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά την απελευθέρωση, η 28η Οκτωβρίου συμβόλιζε την πλήρη σύμπνοια και ενότητα. Επομένως, δεν πρέπει να εκπλήσσει η ανακήρυξή της σ’ εθνική επέτειο… Το νικηφόρο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έφερε νέα δεινά για τον τόπο- την εμφύλια σύγκρουση που εξακολουθεί να προκαλεί έντονες αντιπαραθέσεις. Η ενασχόληση με τον Εμφύλιο δεν έχει λήξει ούτε σε επιστημονικό ούτε σε πολιτικό επίπεδο, συνυπάρχουν ακόμη συχνά συγκεχυμένες οι δύο διαφορετικές ερμηνείες: εκείνη της 28ης Οκτωβρίου με πρωταγωνιστή το Εθνος και εκείνη της 28 του ‘Οχτώβρη’ με πρωταγωνιστή τον Λαό. Κατά συνέπεια ζούμε στη μοναδική χώρα που γιορτάζει την εμπλοκή της στον Πόλεμο, ενώ σπανίως συνεορτάζει την νικηφόρα για το Συμμαχικό στρατόπεδο- λήξη του.
ΖΗΤΩ η 28η Οκτωβρίου
.
