Το εορταστικό τριήμερο 4–6 Δεκεμβρίου, γνωστό ως Νικολοβάρβαρα, αποτελεί μία από τις χαρακτηριστικότερες χρονικές ενδείξεις της παραδοσιακής ελληνικής λαογραφίας για τον ερχομό του χειμώνα. Με ρίζες σε παμπάλαια αγροτικά έθιμα, οι τρεις διαδοχικές γιορτές της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Σάββα και του Αγίου Νικολάου συνδέονται με προφητικά λαϊκά ρητά, προστατευτικές δοξασίες και ξεχωριστές οικογενειακές μνήμες.
Το λαϊκό απόφθεγμα των ημερών
«Αγία Βαρβάρα μίλησε,
κι ο Άγιος Σάββας απεκρίθη:
Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα
και σύρτε και στο μύλο,
γιατί ο Άι-Νικόλας έρχεται
στα χιόνια φορτωμένος.»
Η παραπάνω ρήση, που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, συνοψίζει τη σοφία και τις ανάγκες των παλαιών κοινωνιών: την έγκαιρη προετοιμασία για τον χειμώνα, την ομαδικότητα και την αυξημένη φροντίδα για το σπιτικό.
Τι είναι τα Νικολοβάρβαρα
Το τριήμερο 4–6 Δεκεμβρίου, αφιερωμένο κατά σειρά στην Αγία Βαρβάρα, στον Άγιο Σάββα και στον Άγιο Νικόλαο, αποκαλείται συλλογικά «Νικολοβάρβαρα». Η ονομασία αυτή επικράτησε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και συνδέεται με τη λαϊκή πεποίθηση ότι αυτές οι μέρες «φέρνουν τον χειμώνα».
Σύμφωνα με τη λαογραφική παράδοση, το διάστημα αυτό αποτελούσε για τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους κρίσιμο σημείο για:
- Προμήθεια καυσόξυλων
- Προστασία ζώων και προμηθειών
- Προετοιμασία αλευριού και τροφών για τις επόμενες παγωμένες εβδομάδες
- Ενίσχυση της οικογενειακής θαλπωρής, καθώς η φύση έμπαινε στη χειμωνιάτικη ακινησία της
Οι τρεις Άγιοι και ο συμβολισμός τους
- Αγία Βαρβάρα (4/12)
Προστάτιδα από τις αρρώστιες και τα «κακά του χειμώνα», τιμώμενη ιδιαίτερα στη Θράκη και σε ορεινές περιοχές. - Άγιος Σάββας (5/12)
Θεωρείται φρουρός της υγείας και στήριγμα των ασθενών, με γιορτές που συνδέονται με ευχές για ευημερία μέσα στη βαρυχειμωνιά. - Άγιος Νικόλαος (6/12)
Προστάτης των ναυτικών, αλλά και συμβολικά ο άγιος που φέρνει τα πρώτα χιόνια. Η λαϊκή παράδοση τον παρουσιάζει «φορτωμένο» με τις πρώτες χειμωνιάτικες καταιγίδες.
Το μήνυμα της εποχής
Παρά την αυστηρότητα του χειμώνα, η ελληνική παράδοση παραμένει αισιόδοξη:
Καλό χειμώνα να ’χουμε,
κι ας πέφτουνε τα χιόνια,
πάλι θα ’ρθει η άνοιξη
και θα λαλούν τ’ αηδόνια.
Ένα τετράστιχο που υπενθυμίζει πως, όπως και στη ζωή, έτσι και στη φύση, κάθε δυσκολία διαδέχεται ένα νέο ξεκίνημα.
Μια εικόνα που ξυπνά μνήμες
Η συνοδευτική φωτογραφία προέρχεται από το παλιό αναγνωστικό της Β΄ Δημοτικού – ένα σχολικό βιβλίο που άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα σε πολλές γενιές μαθητών και αποτελεί πλέον κομμάτι της σύγχρονης λαογραφικής μας κληρονομιάς. (ΔΕΙΤΕ ΟΛΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ)
