Σαν σήμερα 2 Μαΐου 1919 ο ελληνικός στρατός αποβιβάζεται στη Σμύρνη!
Ο Ηλίας Βενέζης γράφει: «Μια από τις συγκλονιστικές σελίδες της νεώτερης ιστορίας μας άρχισε. Εχει την οικονομία αρχαίου δράματος, την αμείλικτη αναγκαιότητά του, την κορύφωση του πάθους και της λάμψεως, την πυκνότητα της δράσεως. Και στο βάθος το πεπρωμένο που ελλοχεύει» («Μικρασία χαίρε», Εστία, 1956).
Μια μαρτυρία για την «Εορτή των Εορτών»
Ολων τα μάτια ήταν στραμμένα στο πέλαγος. Περίμεναν πεντακόσια χρόνια και δεν μπορούν να περιμένουν να ξημερώσει…
Οταν έφυγε η πρωινή άχνα φάνηκε στο βάθος ο θρυλικός «Αβέρωφ», ακολουθούσε το «Πατρίς» με το 34ο Ευζωνικό Σύνταγμα.
ΕΡΧΟΝΤΑΙ, ακούστηκε μια μυριόστομη φωνή… Το κλάμα δεν τους άφηνε να δούνε καθαρά… Χιλιάδες μάτια δακρυσμένα βλέπουν τα πλοία να πλησιάζουν. Καθαρά φαίνονται οι τσολιάδες. Να και η πολεμική ελληνική σημαία, όλος ο κόσμος μαζί με τον Χρυσόστομο ψέλνουν: «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια». Τι συγκινητική στιγμή, χιλιάδες μάτια δακρυσμένα βλέπουν για πρώτη φορά ευζώνους και την ένδοξη πολεμική ελληνική σημαία.
Στιγμιότυπο από τις γιορτές υποδοχής που επιφύλαξαν στους στρατιώτες οι Ελληνες κάτοικοι της Σμύρνης.
Οταν επλεύρισε το «Πατρίς», οι τσολιάδες δεν έβρισκαν πού να πατήσουν. Η ιωνική γη ήταν στρωμένη με χαλιά, μύρτα, δάφνες, μαργαρίτες, μυρτιές, κι έναν κόσμο γεμάτο αγάπη. Οι Σμυρνιωτοπούλες αγκάλιαζαν και φιλούσαν τους ηλιοκαμένους ελευθερωτές, προσφέροντάς τους τριαντάφυλλα, γλυκά, ποτά, αγάπη. Τα παιδιά τούς έραιναν με ροδοπέταλα. Οι Ελληνες στρατιώτες τα είχαν χάσει, αντίκριζαν έναν ενθουσιώδη, γεμάτο ελληνισμό, και μια ωραία πόλη, μεγαλύτερη από την Αθήνα, με ωραία κτήρια, θέατρα, κινηματογράφους, σχολεία, σαν την Ευαγγελική Σχολή, εκκλησίες, νοσοκομεία, ιδρύματα, ένα ωραίο κτήριο –το Κεντρικό Παρθεναγωγείο–, αθλητικούς συλλόγους σαν τον Πανιώνιο, τον Απόλλωνα, τον Πέλοπα, ελληνικές εφημερίδες, έναν ιππόδρομο και τόσα άλλα.
«Κατ’ εντολήν της Κυβερνήσεως προβαίνω εις την Στρατιωτικήν Κατάληψιν της Σμύρνης», γράφει στην προκήρυξη εκείνης της ημέρας, 2 Μαΐου 1919, ο μέραρχος συνταγματάρχης Νικόλαος Ζαφειρίου. Αυτή ήταν η Εορτή των Εορτών, όλος ο κόσμος κλαίει από αβάσταχτη χαρά.
Σε μια νύχτα γίναμε από Σκλάβοι Ελεύθεροι, από Ραγιάδες Ελληνες, Χριστιανοί.
(Μανώλης Μεγαλοκονόμος, «Η Σμύρνη –Από το αρχείο ενός φωτορεπόρτερ», εκδ. Ερμής, 1992)
