Αναρωτηθήκατε ποτέ για το αν κάποιες φράσεις που πηγάζουν από τη σοφία του λαού και μεταλαμπαδεύονται προφορικά από γενιά σε γενιά μπορεί να μην είναι συλλογικά αλλά ατομικά δημιουργήματα; Πολλές δημοφιλείς λαϊκές ρήσεις αποτελούν καλλιτεχνικά επιστεγάσματα ενός και μόνο λογοτέχνη που αγαπήθηκαν τόσο πολύ από τον κόσμο με αποτέλεσμα να ταυτιστούν με την ελληνική παράδοση και το ελληνικό πνεύμα.
Οι δέκα πιο γνωστές παροιμιώδεις λογοτεχνικές εκφράσεις είναι οι εξής:
- Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε. Η φράση προέρχεται από το ομώνυμο έργο του Ιταλού συγγραφέα Λουίτζι Πιραντέλο.
- Νόστιμον ἦμαρ. Για τον Οδυσσέα, ο Όμηρος είχε γράψει πως ο πόθος του ήταν πάντα ένας: Να γυρίσει στην Ιθάκη και ν΄ αγκαλιάσει τη γυναίκα του και το παιδί του. Το νόστιμον ἦμαρ για τον Οδυσσέα ήταν η μέρα της επιστροφής σύμφωνα με την ομηρική διάλεκτο που αναφέρεται στον νόστο ως την επέκταση της ευχαρίστησης στα ωραία φαγητά, τα οποία θα φαινόντουσαν τόσο όμορφα στη γεύση, όσο και στην ψυχή την ημέρα της επιστροφής του ξενιτεμένου. Από τη λέξη νόστος βγαίνει και η λέξη νόστιμο με την οποία χρησιμοποιούμε σήμερα για να χαρακτηρίσουμε εδέσματα.
- Ο αιώνιος σύζυγος: Φράση που χρησιμοποιούμε σήμερα για να δείξουμε ότι όσα χρόνια κι αν περάσουν, οι σύζυγοι θα είναι πάντα ίδιοι και απαράλλαχτοι. Είναι τίτλος μυθιστορήματος του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι.
- Όσα δε φτάνει η αλεπού… : Η φράση ξεκίνησε από μύθο του Αισώπου που λέει ότι μια πεινασμένη αλεπού, καθώς είδε σε ψηλή κληματαριά γινωμένα σταφύλια, θέλησε να ανέβει να τα φάει μα δεν μπορούσε να τα φτάσει.
- Πνέει τα μένεα: Η φράση είναι ομηρική και την συναντάμε πολλές φορές στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια (μένεα πνείοντες). Σημαίνει αυτόν που είναι γεμάτος θυμό, ο πολύ οργισμένος, ο «έξω φρενών».
- Φυλάγουν Θερμοπύλες: Φράση που προέρχεται από το ποίημα «Θερμοπύλες» του Καβάφη και από τον στίχο:« Τιμή σ΄ εκείνους όπου στη ζωή των όρισαν να φυλάγουν Θερμοπύλες».
- Του κύκλου τα γυρίσματα: Με τη φράση αυτή αρχίζει ο « Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου.
- Ὦ ξεῖν’, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις, ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι»: «Διαβάτη να λες στους Λακεδαιμόνιους ότι σ’ αυτήν εδώ τη γη βρισκόμαστε πεσμένοι, έχοντας υπακούσει στα προστάγματά του. Επίγραμμα του λυρικού ποιητή Σιμωνίδη αφιερωμένο στη δόξα τον Σπαρτιατών που έπεσαν με αρχηγό τους τον Λεωνίδα το έτος 480 στις Θερμοπύλες.
- Όνειρο θερινής νυκτός: Είναι τίτλος έργου του Σαίξπηρ. Η φράση λέγεται όταν θέλουμε να δείξουμε ότι δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί αυτό που επιθυμούμε ποτέ.
- Όποιος αγαπά, παιδεύει: Φράση που ξεκίνησε από τις παροιμίες του Σολομώντα.
Πηγή: Νατσούλης Τάκης, Το λεξικό της λαϊκής Σοφίας, εκδόσεις Σμυρνιωτάκης.
