Ένα ποίημα του Γεωργίου Μ. Κωνσταντινίδη στην ποντιακή διάλεκτο
Έρθεν Καλομηνά καιρός, τ’ ολόεραανθίζ’νε,
πουλόπα πάνε κ’ έρχουνταν, απάγκεσ’ ‘ς σα κλαδία,
χτίζ’νεφωλέας, κελαηδούν, παίζ’νε και ζευγαρών’νε.
Όλα̤ τ’ εκέσ’ εβόεσαν και πανοΰρ’ο τόπον,
οκόσμοναπέσ’ ‘ς σηχαράν, ®ονλίκεψαντ’ ορμάνα̤.
Άλλα πετούν ‘ς σονουρανόν, ‘ς σηνγηνξανκατηβαίν’νε,
πίν’νενερόν‘ς σοποταμάκρ’ και ξαναπάν’ πετούνε.
Ο κόσμοναπέσ’ ‘ς σηνχαράν, Καλομηνάςεφάν’θεν.
Ρίζα μ’, ατόέν’ η ζωή, αΐκονέν’ η πλάση,
αέτσ’ εποίκεν ο θεόν τον κόσμον,τα πουλόπα.
Μοθόπωρον και ≤ειμωγκόνκάθουνταν κ’ησυχάζ’νε,
την άνοιξην, το καλοκαίρ’, πετούν και ζευγαρών’νε
κι αέτσ’ ο κόσμον προχωρά, πάει και ‘κι τελείται.
Άμα,‘ς σηνάκραν τ’ ορμανί’ χώρα̤ ας όλα̤ τ’ άλλα,
απάν’ ‘ς σηνκόρφα̤ν τ’ ελατί’κι άλλο ψηλά ας όλα̤,
έναν πουλόπον κάθεται μανάχον‘ς σοκλαδίνατ’,
απάν’ ‘ς σου ορμανί’ τ’ελάτ’ και ‘ς σουδεντρού την κόρφαν.
Έναν πουλίν μαύρον πουλίν, ολίμαυρον τ’ απάν’ ατ’,
τ’ ομμάτα̤ τ’ κατακόκκινα, το στόμανσπαλιγμένον.
Άσειστονστέκ’ κι όλοντερεί‘ς σ’ έναν μερέαν μόνον
τιδεν‘κ’ ευτάει, ‘κι κελαηδίζ’, πέραν περού τ’ ομμάτα̤ τ’.
Σείεται το κλαδίν ντο στέκ’ όντες φυσά η αέρα,
λαΐζ’ ηκόρφα άμα ατό,στέκ’ άσειστον‘ς σοντόπον
κι όλο̤ντερεί πέραν περού κι όλο̤ν‘ς σ’ έναν μερέαν.
Εσούμωσακι ορώτεσα ντο έ≤’ τα τυρα̤ννίας.
-Ντο έεις,πουλόπο μ’, και τερείςόλο̤ν‘ς σ’ έναν μερέαν;
Ντο έν’ ατό που τρώει την _ή σ’, ντο έν’ που τυρα̤ννίει σε;
ΈρθενΚαλομηνάςκαιρός, άν’ κα όλα̤ πετούνε
κι εσύ τερώ σε κάθεσαι και ξάι‘κι ανοίεις το στόμα σ’,
τιδέν‘κ’ ευτάς, τιδέν ‘κι λες, στέκ’ςαπομαργωμένον,
τ’ ομμάτα̤ σ’ εκαρφώθανε‘ς σ’ έναν μερέαν μόνον.
-Καλομηνά καιρός είναι, γιαατό‘κι κελαηδίζω.
Ατόν τον μήναν που πετούν, ≤αίρουνταν, ζευγαρών’νε,
εγώ πενθώ, ‘κι ≤αίρουμαι, άλλο ‘κι ζευγαρώνω,
‘κι κελαηδώ, ‘κι τραγωδώ, απέσ’ ιμ’ μόνον κλαίω.
-Γιατί πουλί μ’, ‘κι κελαηδείς τον έμορφον τον μήναν,
τον μήναν τον Καλομηνάν, όλα̤ ντο κελαδίζ’νε;
-Θα λέω σε να εγροικάς, ρίζα μ’, την ιστορία μ’.
Ατόν το λες Καλομηνάν, που ≤αίρουνταν να ζούνε,
εγώ πατρίδαν έχασα, ≤ιλά̤δαςχρόνα̤π’ είχα
κι αροθυμώ και ‘κ’ επορώ καμίαν ν’ ανασπάλλω.
Ρίζα μ’, τον Πόντονέχασα, τον τόπον ντ’ εγεννέθα,
τ’ ορμάνα̤, τα παρχάροπα, τα ρά≤â, τα ποτάμα̤.
Γιατό πάντατερώ εκεί ‘ς σο μέρος π’ έν’ ο Πόντον,
πα®κείμ’ το θάμαν γίνεται και κλώ®κουμαι και πάω,
ναελέπωξαν τα μέρα̤‘μουν και γνώριμα κατσία,
ναελέπωξαν την πάτριδα μ’, τ’ οσπίτ’ που εγεννέθα.
Γιατ’ ατό φορώ ολίμαυρα, πένθιμα φορεσίας,
Για τ’ ατό τ’ ομμάτα̤ μ’ κόκκινα ας σο πολλά το κλάμαν.
Τον μήναν τον Καλομηνάν, πάντα τερώ‘ς σονΠόντον,
‘ς σο μέρος τη Ανατολής, όθεν έν’ η πατρίδα μ’,
όθενεφέκαμεέρημα, καρίπ’κα τα ταφία,
τα εκκλησίας ά®κεπα δίχως να κρουν καμπάνας,
τα μαναστήρα̤ εύκαιρα δίχως τοι καλογέρους,
σκολεία δίχως τοι δεσκάλτς και παιδικάλαλίας,
τα πολιτείαςτα τρανά αγέλαστα και μαύρα,
έρημα τα χωρία‘μουναπάγκεσ’ ‘ς σα ρα≤ία.
Άλλο ‘κι κελαηδίζω εγώ Καλομηνά ημέρας,
μανάχον στέκω και τερώ‘ς σο μέρος π’ έν’ ο Πόντον.
Φορώ τα μαύρα λώματα κι απέσ’ ιμ’ πάντα κλαίω,
την πάτριδαν ντο έχασα, την πάτριδαν ντο είχα
και σπίχκεται η κάρδια μ’, τ’ ομμάτα̤ μ’ κοκκινά̤ζ’νε,
ας ση πατρίδας τον καημόν κι ας σηναροθυμίαν.
Τ’ άλλα πουλόπα≤αίρουνταν, παίζ’νε και ζευγαρών’νε
κι εγώ καρίπ’κονμαναχόν‘κι ≤αίρουμαι μα κλαίω,
τον Πόντονπ’ είχα πάτριδαν,πηέχασα και ‘κ’ έχω.
Ρίζα μ,’ γιατ’ ατό‘κι κελαηδώ, για τ’ ατό‘κι ζευγαρώνω.
Τον μήναν π’ ούλ’ θα ≤αίρουνταν εγώμανάχον κλαίω
και κοκκινά̤ζ’νε, πρή®κουνταν τ’ ομμάτα̤μ’ ας σο το κλάμαν,
πονεί η κάρδα̤ μ’ φτιλακίζ’ ας σηναροθυμίαν,
τη πάτριδας ντο έχασα, τον έμορφον τον Πόντον.
Γεώργιος Μ. Κωνσταντινίδης
Καλαμαριά 2018
Λεξιλόγιο
Καλομηνάς[ο]= Μάιος
®ονλίκεψαν=ζωντάνεψαν[ρ.®ονλικεύω]
Ποταμάκριν[το]=όχθη
Μορόπωρον[το]=Φθινόπωρο
Σπαλιγμένον[το]=κλειστό
Εσούμωσα=πλησίασα[ρ.σουμώνω]
Τερείς=κοιτάς[ρ.τερώ]
Απομαργωμένον[το]=μαρμαρωμένο, σαστισμένο
Εγροικώ=καταλαβαίνω
Ανασπάλλω=ξεχνώ
Ρά≤ά̤[το ρα≤ίν]=βουνά
Πα®κείμ’=μήπως
Κατσία[το κατσίν]=πρόσωπα
Καρίπ’κα[το καρίπ’κον]=μόνα
Κρουν=χτυπούν[ρ.κρούω]
Λαλία[η]=φωνή
Φτιλακίζω=σπαρταρώ
